عدم توجه به پیوست های فلسفی و اخلاقی فناوری و بحران های پیش رو

ایلان ماسک و صد فعال بین المللی فناوری خواستار توقف پروژه های هوش مصنوعی جدید شدند!!

اتفاقات مربوط به چت جی پی تی و آزمایش های جدید هوش مصنوعی اینقدر با شتاب و با نتایج محیر العقول به پیش رفت که فعالان اصلی فناوری در دنیا را به فکر فرود برد.
پرسش اصلی این است که چطور شد که فناوری که قرار بود یار شاطر باشد، بار خاطر شده است و نگرانی های و استرس ها را به وجود آورده است؟ مگر نه اینکه قرار بود در نهایت تکنولوژی موجب تسهیل گری و آرامش برای بشر باشد؟ چه شد که نه تنها آرامش بشر میسر نشد، بلکه استرس ها و اضطراب های آدمی اضافه گشت و تجارب معنوی بشر امروز کاسته شد.

در اینجا بحث مهم ارتباط علوم انسانی و فناوری مطرح می گردد. آن گاه که رشته ی بین نگاه های علوم انسانی و مهندسی پاره گشت و پرسش های آنتولوژیک و وجودی رخت بر بست و بشر صرفا به فکر توسعه بیشتر مادی خود افتاد، در همین نقطه بود که رسیدن به این موقعیت قابل پیش بینی بود.

چنانچه متفکرینی اسلامی (قرن ها پیش) و حتی برخی از متفکرین غربی این دغدغه را مطرح می کردند. برای مثال گروه اخوان صفا ( قرن چهارم) معتقد بودند فناوران می بایست بر مبنای اصول اخلاقی حرکت نمایند و به همین جهت فتوت نامه ای نیز برای مشاغل طراحی کرده بودند. برای مثال فتوت نامه ی چیت گران و فتون نامه ی آهنگران. (چیزی که امروزه بخشی از آن به عنوان مرامنامه در شرکت ها مطرح شده است)

بسیار جالب است که نزدیک به هزار سال پیش متفکرین اسلامی به اینجا رسیده بودند که گرچه فناوران دارای اهمیت هستند اما اگر مسیر شان بدون رعایت پیوست های اخلاقی و فلسفی باشد دچار چالش خواهیم شد. چرا که داشتن علم، خود می تواند حجابی در برابر کشف حقیقت باشد. (العلم هو حجاب الکبر)

در قرن بیست نیز متفکرینی چون هایدگر فریاد پرسش از تکنولوژی سر دادند. و به صورت شفاف مطرح کردند که این راه که فناوری در پیش گرفته است در نهایت بشر را از آن چه برای او خلق شده بود، دور می کند. این متفکر معتقد بوده معنای ماهوی واژه ها در عصر جدید گم گشته است. و آدمی که قرار بود شبان هستی باشد، خود را مالک هستی می پندارد. و تفاوت است بین شبانی که می بایست مراقب دامش باشد تا مالکی که اختیار دارد هر مسیری را طی نماید. از منظر هایدگر هدف فناوری قدیم استیلا بر طبیعت نبوده است اما در فناوری های جدید بشر به صورت جدی بر استیلا بر طبیعت تاکید دارد.

طبیعتا این موضوع نیاز به گفت و گوهای مبسوط دارد، اما به صورت مجمل سعی شده اهمیت اتفاقات جاری بیان شود. موضوعی که نیاز به تقویت نگاه های علوم انسانی در فناوران را بیان می کند. به نحوی یک فناور نیز می بایست بحث های مربوط به فلسفه ی فناوری، اخلاق فناوری را حداقل تورقی زده باشد و نگاه ارزش مدار در فناوری مطرح گردد.
اینگونه نباشد که ما فناوران بگوییم هدف ما صرف انجام پروژه ها است و در مورد غایات، وجود و هستی آن صحبت و گفت و گویی نداریم و بحث های علوم انسانی صرفا به عنوان کلماتی شیک قلمداد نشود.

در پایان نیز پیشنهاد می شود گعده هایی با محوریت موضوعات مذکور برگزار تا نگاه های بیشتری به سمت این موضوعات مهم جلب شود.

نویسنده: عباس منصورنژاد

مشاور/ مجری برند و رسانه